در بند سوم از مصوبه اخیر هیات وزیران (چهارم شهریور سال جاری ابلاغ شد) که به مصوبه برق رایگان معروف شده است، به نصب مولد خورشیدی کوچک برای مشترکان پرمصرف و تامین بخشی از برق مورد نیاز خانه از برق خورشیدی اشاره شده است.
سيدمحمد جواد موسوی
نایب رئیس کمیته انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکا
برای توسعه سامانه‌های خورشیدی خانگی دو روش متداول وجود دارد: روش «خرید تضمینی برق خورشیدی» که در این روش، سامانه خورشیدی روی سقف خانه مشترک نصب شده، برق تولیدی از سامانه خورشیدی از طریق یک کنتور مجزا به‌صورت کامل به شبکه برق تزریق و «خرید تضمینی برق به‌صورت بلندمدت با نرخ‌های مشخص و اقتصادی» توسط وزارت نیرو انجام می‌شود.
در این روش، ساتبا به‌عنوان متولی انرژی‌های تجدیدپذیر با شرکت‌های توزیع برق سراسر کشور قرارداد حق‌العمل کاری داشته و این شرکت‌ها به نمایندگی از ساتبا با متقاضیان قرارداد خرید تضمینی برق منعقد می‌کنند. کلیه مراحل فوق در سامانه‌ای که به این منظور طراحی شده است (سامانه مهرسان) ثبت شده و توسط شرکت‌های توزیع رصد و نظارت می‌شود. پروسه خرید تضمینی برق از سامانه‌های خورشیدی یکی از پروسه‌های موفق وزارت نیرو بوده و توانسته است مشارکت بخش خصوصی و متقاضیان را به خوبی جلب کند.
روش دوم روش «خود تامین» است. در این روش، مشترک سامانه خورشیدی را روی سقف خانه نصب کرده و برق تولیدی را در خانه مصرف می‌کند. این روش در چند سال اخیر در کشورهای اروپایی که تعرفه برق خانگی آنها واقعی است و مصرف برق خورشیدی به‌صورت داخلی در خانه در مقایسه با مصرف برق شبکه مقرون به صرفه است، اجرایی شده است. در حالی که در کشورهایی مانند ایران که تعرفه برق خانگی به‌صورت یارانه‌ای و کمتر از قیمت تمام‌شده برق خورشیدی است، برای مشترک خانگی نمی‌صرفد برق خورشیدی را در خانه و به جای برق دریافتی از شبکه مصرف کند. بنابراین در این کشورها روش خود تامین مرسوم نیست، بلکه روش خرید تضمینی برق خورشیدی همراه با یک کنتور مجزا برای تزریق به شبکه به کار می‌رود.
حال این سوال مطرح است که آیا می‌توان روش خودتامین را بدون اقتصادی شدن اجرا کرد؟ در سال‌های ۹۲ و ۹۳ وزارت نیرو تلاش کرد با اهرم تشویقی اعطای ۵۰ درصد کمک هزینه به متقاضیان، روش خودتامین را رایج کند، ولی این روش توفیقی به‌دست نیاورد.
روش تشویقی دیگری که می‌تواند به کار گرفته شود، اعطای تسهیلات به متقاضیان است که نسبت به روش کمک هزینه اول، دارای جذابیت کمتر بوده چرا که متقاضی باید اقساط تسهیلات را نیز بازپرداخت کند، در حالی که درآمدی از محل خرید تضمینی نیز ندارد.
روش سومی که می‌تواند به کار گرفته شود، الزام نصب سامانه خورشیدی برای مشترکان پرمصرف یا برای طیفی از ساختمان‌ها است که نیاز به بررسی و دقت در جوانب امر دارد. در صورت استفاده وزارت نیرو از ابزارهای تشویقی یا الزامی فوق، با توجه به اینکه خرید تضمینی برق وجود ندارد و مصرف برق خورشیدی در خانه اقتصادی نیست، مشترک در مرحله خرید و نصب سامانه خورشیدی، به کیفیت تجهیزات توجه کمتری کرده و توجهش به دریافت کمک هزینه و تسهیلات خواهد بود. همچنین به دلایل فوق، مشترک در مرحله بهره‌برداری نیز توجه کمتری به سامانه می‌کند. بنابراین موفقیت روش خودتامین در حال حاضر در ایران محل تردید است.
نتیجه‌گیری
طبق تجربه سال‌های ۹۲ و ۹۳ روش خودتامین از نظر اقتصادی مناسب شرایط ایران نبوده است. در صورتی که مجموعه وزارت نیرو بخواهند این روش را با ابزارهای تشویقی یا الزام آور همراه و اجرا کنند، مسلما باید به‌صورت آزمایشی و به موازات خرید تضمینی برق از سامانه‌ها اجرا شود تا موفقیت یا عدم موفقیت آن مشخص شود.
خوشبختانه محمد ساتکین، معاون وزیر نیرو در سال جاری بارها اشاره کرده‌اند، خرید تضمینی برق از سامانه‌های خورشیدی انشعابی حفظ می‌شود و در کنار آن و برای تنوع بخشی به روش‌های حمایتی، ممکن است از روش‌های دیگری نیز استفاده شود. بخش خصوصی نیز از روش‌های جدید برای متنوع‌سازی سیاست‌های حمایتی و توسعه بازار حمایت کرده و آمادگی خود را برای همکاری اعلام می‌کند، مشروط به اینکه روش فعلی خرید تضمینی برق از سامانه‌های خورشیدی به هیچ وجه دستخوش تغییرات اساسی نشود.
منبع: دنیای اقتصاد