ایران به‌عنوان بهشت انرژی‌های تجدیدپذیر و به ویژه انرژی خورشیدی شناخته می‌شود. سرزمین پهناور، آفتاب فراوان به‌صورتی که کمترین تابش خورشید در شمال ایران تقریبا برابر با بیشترین تابش خورشید در جنوب آلمان است.
محمد حسن غفوری/ عضو هیات رئیسه کمیته انرژی‌های تجدیدپذیر سندیکای صنعت برق ایران:
همچنین مصرف برق حدود ۳۰۰ میلیارد کیلووات ساعت در سال که سالانه نیز افزایش می‌یابد و نیز وجود نیروی انسانی متخصص و زیرساخت‌های مناسب، برای کشور ایران این پتانسیل را ایجاد می‌کند که بتواند نه‌تنها مصرف برق خود را از انرژی خورشیدی تامین کند و حتی صادرکننده برق تجدیدپذیر باشد، بلکه از انرژی خورشیدی به‌عنوان یکی از موتورهای توسعه و ایجاد اشتغال در کشور استفاده کند، کشوری که پیک جمعیتی آن به سن اشتغال رسیده است و نیازمند فوری شغل است.
شکل‌گیری ۲۰۰ شرکت فعال
اغلب کسب و کارهایی که در کشور وجود دارند، به سوی مرکز هستند، یعنی جویندگان اشتغال را از روستاها و مناطق محروم کشور به سمت تهران و حاشیه کلان‌شهرها جذب می‌کنند و باعث مهاجرت، ایجاد نابسامانی‌های اجتماعی و افزایش بزهکاری در حاشیه شهرها می‌شوند. در حالی که ویژگی جالب انرژی خورشیدی این است که آفتاب بر سراسر کشور می‌تابد و جایی در کشور نیست که از تابش خورشید محروم باشد. بنابراین کسب و کار سامانه‌های خورشیدی یکی از معدود زمینه‌های کسب و کار است که می‌توان آن را نه تنها در کلان‌شهر تهران و در مراکز استان‌ها، بلکه در شهرستان‌های دورافتاده و حتی در مناطق مرزی و در روستاها ایجاد کرد و موجب توسعه آن منطقه شد.
خوشبختانه با اجرای روش خرید تضمینی برق ۲۰ ساله از سامانه‌های خورشیدی بخش خصوصی که توسط شرکت‌های توزیع برق و به نمایندگی از سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق ایران (ساتبا) صورت می‌گیرد، متقاضیان زیادی به نصب سامانه‌های خورشیدی روی سقف ساختمان‌ها و سوله‌های صنعتی و زمین‌های کشاورزی بلااستفاده روی آورده‌اند. در ایران تاکنون حدود ۴ هزار سامانه خورشیدی کوچک مقیاس (کمتر از ۱۰۰ کیلووات) برابر ظرفیت مجموعا ۴۵ مگاوات نصب شده است که البته در مقایسه با حدود ۹۰۰ مگاوات ظرفیت نصب شده تجدیدپذیر در کشور، فقط ۵ درصد از ظرفیت کل را تشکیل می‌دهد، ولی پتانسیل رشد بسیار بالایی دارد. در نتیجه این توسعه بازار در سال‌های اخیر بالغ بر ۲۰۰ شرکت فعال در زمینه مهندسی، پیمانکاری، مشاوره، تامین‌کننده و تولید‌کننده تجهیزات سامانه‌های خورشیدی در سراسر کشور شکل گرفته‌اند.
شرکت‌های فعال در آستانه تعطیلی
با توجه به اینکه در کشور ما، برق خانگی به‌صورت یارانه‌ای و با نرخ ارزان در اختیار مردم قرار می‌گیرد، مصرف برق خورشیدی در خانه یا کارخانه اقتصادی نیست و برق تولیدی سامانه‌های خورشیدی باید به‌صورت کامل توسط دولت (وزارت نیرو) طی قراردادهای خرید تضمینی برق بلندمدت خریداری شود. بنابراین کسب و کار این شرکت‌ها به شدت به نرخ خرید برق اعلامی از طرف وزارت نیرو وابسته است.
در ماه‌های اخیر، به‌رغم اینکه هزینه سرمایه‌گذاری سامانه‌های خورشیدی در جهان مانند همیشه رو به کاهش بوده است، به دلیل وجود تورم و افزایش نرخ ارز و در حقیقت کاهش ارزش پول ملی که در کشور ما اتفاق افتاده است، هزینه سرمایه‌گذاری این سامانه‌ها بر حسب ریال افزایش یافته است. یک سامانه خورشیدی ۵ کیلوواتی که در سال ۹۸ با هزینه بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان احداث می‌شد، اکنون به بالای ۸۰ میلیون تومان رسیده است. بنابراین توجیه‌پذیری اقتصادی سرمایه‌گذاری در این سامانه‌ها زیر سوال رفته است و هم اکنون بسیاری از این شرکت‌ها دچار تعدیل نیرو شده و در آستانه تعطیلی هستند.
بعید نیست شرکت‌هایی که تجربه اندوخته و نیروی انسانی که پرورش‌یافته است، به سادگی و با تاخیر وزارت نیرو در افزایش نرخ خرید تضمینی برق از دست بروند. بنابراین این شرکت‌ها در کارگروه اقتصادی کشوری که از کارشناسان اقتصادی استان‌های مختلف برای این منظور تشکیل دادند، محاسبات مالی را برای سامانه‌های خورشیدی در سایزهای مختلف انجام داده تا نتایج را برای به‌روزرسانی نرخ‌های خرید برق به سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتبا) ارسال کنند. مجموعه این فعالان امیدوار هستند که با توجه به نظر مثبت مدیریت ساتبا و وزارت نیرو نسبت به توسعه سامانه‌های خورشیدی، اقدامات مناسب برای افزایش نرخ خرید برق انجام گیرد. موج سوم تولید برق با سامانه‌های خورشیدی در ۱۰۰ سال گذشته تامین برق کشورها از طریق نیروگاه‌های بزرگ فسیلی چند هزار مگاواتی یا چند صد مگاواتی (موج اول تولید برق) و در ۲۰ سال گذشته از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر بادی و خورشیدی چند ده مگاواتی (موج دوم تولید برق) بوده است. در سال‌های اخیر شاهد ظهور موج سوم تولید برق یا همان سامانه‌های خورشیدی خانگی کوچک مقیاس و کیلوواتی هستیم.
امروزه در جهان سامانه‌های خورشیدی کوچک مقیاس روی سقف خانه‌ها، سوله‌های صنعتی و... به تعداد چند میلیون سامانه نصب می‌شوند و به تدریج نقش مهمی در تولید برق ایفا می‌کنند. برای مثال در آلمان تا پایان سال ۲۰۱۹ مجموعا حدود ۲ میلیون سامانه خورشیدی کوچک مقیاس با ظرفیت مجموع ۵۰ گیگاوات (هزار مگاوات) نصب شده است و جالب است که ۶۶ درصد یا دو‌سوم از کل این ظرفیت (بیش از ۳۳ گیگاوات) مربوط به سامانه‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس یعنی کمتر از ۵۰۰ کیلووات هستند.
فراهم کردن ساز‌و کار تسهیلات‌دهی
اعطای تسهیلات مناسب برای متقاضیان نصب سامانه‌های خورشیدی در کنار خرید تضمینی برق می‌تواند موجب توسعه بازار خانگی شود. وزارت نیرو می‌تواند با اجرایی کردن تبصره ۱۶ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ که تعداد ۱۰ هزار تسهیلات خورشیدی ۴۰ میلیون تومانی با نرخ بهره حداکثر ۸ درصد و یک سال تنفس را پیش‌بینی کرده است، موجب توسعه این سامانه‌ها شود.