با نگاهی به عوامل تولید، شرایط تقاضا، شدت مصرف انرژی، استراتژی رقابت و نیز سایر صنایع پشتیبان در صنعت برق ایران، می‌توان گفت راهبردها و نقشه راه توسعه کسب‌وکارهای صنعت برق ایران به پارامترهای متعددی وابستگی مستقیم دارد.
رضا پدیدار، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران:
با نگاهی به عوامل تولید، شرایط تقاضا، شدت مصرف انرژی، استراتژی رقابت و نیز سایر صنایع پشتیبان در صنعت برق ایران، می‌توان گفت راهبردها و نقشه راه توسعه کسب‌وکارهای صنعت برق ایران به پارامترهای متعددی وابستگی مستقیم دارد. بیان هر یک از این پارامترها می‌تواند نمودار فعالیتی این صنعت را مشخص و افق زمانی آینده را ترسیم کند. آخرین بررسی‌ها نشانگر آن است که ایران شانزدهمین تولیدکننده و نیز هجدهمین مصرف‌کننده برق جهان است، اما به‌دلایل مختلف همچنان صنعت برق ایران وضعیت نامساعدی دارد تا جایی که دسترسی به‌موقع به انرژی برق به یکی از چالش‌های فضای کسب‌وکار تبدیل شده است. این صنعت در آینده نیز با کسری بودجه هزینه‌ای و سرمایه‌ای مواجه خواهد شد که کار را سخت‌تر نیز خواهد کرد.
اصلاحات ساختاری مکرر و خصوصی‌سازی ناکارآمد، اتلاف بالای انرژی و بهره‌وری پایین تولید، سیستم انتقال و توزیع برق، تداوم کسری بودجه و انباشت بدهی وزارت نیرو و رشد چشمگیر مصرف خانگی شماری از مهم‌ترین مسائل صنعت برق است. وجود این موارد به نابسامانی در اقتصاد صنعت برق دامن زده و تبیین آن نیازمند تجزیه و تحلیل جریان مالی این صنعت باتوجه به عملکرد بودجه وزارت نیرو است.
برای تولید سالانه ۵ تا ۷ هزار مگاوات برق بالغ بر ۳ تا ۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید نیاز است، این در حالی است که به‌دلیل کمبود منابع مالی پروژه‌ها، ناتوانی بخش خصوصی از ورود به این نوع پروژه‌ها و دسترسی نداشتن به منابع مالی و فاینانس خارجی و بین‌المللی به‌دلیل تحریم، سرمایه‌گذاری متناسب با نیازها نیست. ضمن اینکه بررسی روند سرمایه‌گذاری در بخش تولید برق در سال‌های گذشته نشان می‌دهد این روند کاهنده بوده است.
براساس آخرین اطلاعات و آمارهای ارائه شده ازسوی سندیکای صنعت برق ایران، صنعت برق ایران در اقتصاد ملی شامل بیش از ۲۰۰۰ بنگاه کوچک و متوسط و نیز بزرگ بوده که اشتغال مستقیم ۱۵۰۰۰۰ را در بر گرفته که معادل یک درصد تولید ناخالص داخلی کشور (GDP) است و بیش از ۱۳ هزار میلیارد تومان ارزش افزوده را شامل می‌شود. در همین ارتباط تعداد کل مشترکان در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۷ میلیون بوده که شامل ۳۳ درصد خانگی، ۱۴ درصد کشاورزی، ۳۵ درصد صنعتی و ۱۸درصد سایر شامل مصارف عمومی، روشنایی معابر و نظایر آن می‌شود.
چالش‌های اصلی صنعت برق ایران را می‌توان به ۴ بخش اصلی تقسیم کرد:
۱- چرخه معیوب اقتصاد برق شامل قیمت‌گذاری برق، کسری بودجه و کاهش سرمایه‌گذاری
۲- مشکلات پایداری شبکه شامل پایش و نگهداری و تعمیرات تاسیسات، تلفات تولید و شبکه برق و الگوی مصرف برق
۳- مشکلات زنجیره تامین و صادرات برق شامل دسترسی به مواد اولیه از صنایع بالادستی، توسعه فناوری و خرید ساخت داخل، کاهش صادرات تجهیزات و خدمات فنی-مهندسی
۴- نظام حقوقی و قرارداد یکجانبه و ناکارآمد شامل متعادل نبودن قراردادها، توقف قراردادها و انباشت بدهی به بخش خصوصی
باتوجه به موارد یادشده می‌توان گفت صنعت برق ایران دچار یک جریان نامتعارف اقتصادی شده است. در حقیقت قیمت‌گذاری نادرست منجر به برهم خوردن توازن درآمدها و هزینه شده و این نبود توازن کسری بودجه دولت و انباشت بدهی را به‌دنبال داشته و در اثر آن روند سرمایه‌گذاری در این صنعت نزولی شده است.
در این حالت صنعت برق ایران به موضوع حائز اهمیت دیگری یعنی پایش، نگهداری و تعمیرات اساسی تاسیسات خود نیاز مبرمی دارد.
همچنین یکی از چالش‌های کلیدی صنعت برق اتلاف برق به‌واسطه الگوی نادرست مصرف توسط مشترکان برق است. این الگوی مصرف منجر به رشد تقاضای برق بیش از مقدار اقتصادی شده، این در حالی است که تغییر الگوی مصرف و استفاده بهینه و اقتصادی از منابع برق منجر به رشد تقاضا متناسب با نرخ رشد توسعه زیرساخت‌های برق خواهد شد.
باتوجه به نکات پیش‌گفته و درک واقعی آنچه که بر صنعت برق می‌گذرد؛ براساس تجارب به‌دست آمده و نیز مطالعات انجام شده لازم است راهبردهای این صنعت در سه بخش اصولی، اصلاح اقتصاد برق، اصلاح رژیم حقوقی و قراردادی و نیز توسعه ساخت داخل و صادرات مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در ادامه این نوشتار که فردا در همین صفحه و همین ستون منتشر می‌شود به راهبردهای اصلاح اقتصاد انرژی برق در کشور می‌پردازیم.