سبقت تجدیدپذیرها در تولید برق

 تحولات اخیر نوید بیستمین سال متوالی رشد تولید برق مبتنی بر منابع تجدیدپذیر را در سال ۲۰۲۱ می‌دهد. این در حالی است که انتظار می‌رود تولید بیشتر برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، بیش از نیمی از افزایش برق در سال ۲۰۲۱ را دربرگیرد. از سوی‌دیگر مطابق با پیش‌بینی‌ها، تولید برق از منابع تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۱ بیش از ۸ درصد گسترش می‌یابد و به ۸۳۰۰ تراوات ساعت خواهد رسید.

این فرضیه در حالی مطرح است که به گواه ارزیابی‌ها این نرخ سریع‌ترین رشد از سال‌1970 تاکنون بوده است. حدود دوسوم از رشد مزبور از طریق پنل‌های خورشیدی و بادی تامین خواهد شد. همچنین کشور چین به تنهایی تقریبا نیمی از افزایش جهانی عرضه برق تجدیدپذیر در سال 2021 را تامین خواهد کرد که پس از آن کشورهای آمریکا، منطقه اتحادیه‌اروپا و هند قرار می‌گیرند.

  انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2020
براساس گزارش«معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران» با کاهش تقاضا برای سایر سوخت‌ها، مصرف انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2020، به میزان 3 درصد افزایش یافت. عامل اصلی این رشد، افزایش حدود 7 درصدی تولید برق از منابع تجدیدپذیر بود که مواردی شامل قراردادهای بلندمدت، دسترسی اولویت‌دار به شبکه و نصب مداوم نیروگاه‌های جدید، باوجود تقاضای کمتر برای برق، چالش‌های زنجیره تامین و تاخیرهای ساخت و ساز، در بسیاری از مناطق جهان را دربر می‌گیرد. بر این اساس، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید جهانی برق در سال 2020 به 29 درصد افزایش یافت، در حالی که در سال 2019 این میزان 27 درصد بود. استفاده از بیوانرژی در صنعت 3 درصد رشد کرد که تا حدودی کاهش استفاده از بیوسوخت‌ها و همچنین ترکیبی از این نوع سوخت‌ها را به دلیل کاهش تقاضای جهانی نفت جبران کرد.

  انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2021
پیش‌بینی می‌شود تولید برق از منابع تجدیدپذیر در سال 2021 بیش از 8 درصد گسترش یابد و به 8300 تراوات ساعت برسد که این نرخ سریع‌ترین رشد از سال 1970 تاکنون است. حدود دوسوم از رشد مزبور از طریق پنل‌های خورشیدی و بادی تامین خواهد شد. همچنین چین به تنهایی تقریبا نیمی از افزایش جهانی عرضه برق تجدیدپذیر در سال 2021 را تامین خواهد کرد که پس از آن کشورهای آمریکا، منطقه اتحادیه اروپا و هند قرار می‌گیرند.برق تولید شده از انرژی باد، بیشترین افزایش در تولید برق تجدیدپذیر را خواهد داشت و حدود 275 تراوات ساعت یا حدودا 17 درصد رشد می‌کند که به طور قابل‌توجهی بیشتر از سطح 2020 است. به دلیل ضرب‌الاجل بودن برخی سیاست‌ها در چین و آمریکا، توسعه‌دهندگان مجبور شدند در اواخر فصل چهارم 2020 بخشی از ظرفیت را تکمیل کنند که منجر به افزایش قابل توجه تولید در دو ماه اول سال 2021 می‌شود. طی سال 2021 انتظار می‌رود چین 600 تراوات ساعت و آمریکا 400 تراوات ساعت برق تولید کنند که در مجموع بیش از نیمی از تولید جهانی انرژی برق از باد را نشان می‌دهد. در حالی که چین همچنان بزرگ‌ترین بازار پنل‌های خورشیدی را در اختیار دارد، با استمرار حمایت‌ها در سطح فدرال و ایالت‌ها، توسعه در آمریکا هم ادامه خواهد یافت. با توجه به وقفه‌های مرتبط با کووید-19، با کاهش قابل توجه در افزایش ظرفیت جدید پنل‌های خورشیدی در سال 2020، انتظار می‌رود بازار پنل‌های خورشیدی هند به سرعت در سال 2021 بهبود یابد، درحالی که افزایش تولید در برزیل و ویتنام تحت حمایت سیاست‌های قوی برای توزیع برنامه‌های پنل‌های خورشیدی قرار خواهد گرفت. در سطح جهان، پیش‌بینی می‌شود تولید برق از طریق پنل‌های خورشیدی به میزان 145 تراوات ساعت (حدودا 18 درصد) افزایش یابد تا در سال 2021 به هزار تراوات ساعت نزدیک شود. انتظار می‌رود تولید برق آبی در سال 2021 هم به دلیل بهبود شرایط اقتصادی و هم افزایش ظرفیت‌های جدید مربوط به پروژه‌های بزرگ در چین، بیشتر افزایش یابد. به لطف مشوق‌ها، انرژی حاصل از اتلاف برق در پروژه‌های آسیا، رشد عرضه بیوانرژی را به دنبال خواهد داشت. افزایش تولید برق از همه منابع تجدیدپذیر باعث افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در کل عرضه انرژی در جهان به 30 درصد در سال 2021 خواهد شد. با احتساب انرژی هسته‌ای، تولید انرژی‌های کم‌کربن در جهان از میزان انرژی تولیدی ناشی از واحدهای زغال سنگ فراتر خواهد رفت.در سال 2021، به دلیل اینکه فعالیت حمل و نقل به آرامی از سر گرفته می‌شود و نرخ بیوسوخت‌های ترکیبی افزایش می‌یابد، بازار این نوع سوخت‌ها احتمالا بهبود یافته و به سطح تولید 2019 نزدیک خواهد شد. بیو‌سوخت‌ها بیشتر در حمل و نقل جاده‌ای و از طریق ترکیب با بنزین و سوخت‌های دیزلی مصرف می‌شوند در نتیجه مصرف این نوع سوخت‌ها کمتر از کاهش فعالیت حمل‌ونقل هوایی متاثر خواهد شد.

  تقاضای برق در سال 2020
تقاضای جهانی برق در سال 2020 حدود یک درصد کاهش یافت که دلیل اصلی آن کاهش قابل توجه مصرف در نیمه اول سال به علت محدود شدن فعالیت‌های تجاری و صنعتی در این مدت بود به نحوی که میزان تقاضا در برخی مواقع، 20 تا 30 درصد کمتر از دوره‌های پیش از محدودیت‌ها بوده است. در مقایسه با دوره‌های مشابه در سال 2019، پس از مشخص شدن تغییرات آب و هوایی، میزان تقاضای برق چین، در فوریه این سال بیش از 10 درصد کاهش یافت. تقاضای برق در آمریکا نیز که پس از چین دومین مصرف‌کننده بزرگ برق در جهان است، در ماه می2020 در اوج قرنطینه خانگی، تقریبا به همان اندازه افت کرد. از مارس تا آوریل 2020، میزان تقاضای هفتگی برق در آلمان، فرانسه و انگلستان بیش از 15 درصد و در اسپانیا و ایتالیا حتی بیش از 25 درصد کاهش یافت. به همین ترتیب، هند طی چند هفته بین اواسط ماه مارس تا پایان آوریل بیش از 20 درصد کاهش تقاضا را تجربه کرد. در ژاپن و کره جنوبی نیز - که میزان شیوع کووید-19 کمتر از اروپا و آمریکا بود- تقاضای برق در ماه می‌2020 حدود 8 درصد کاهش یافت. وضعیت اقتصادهای پیشرفته در نیمه دوم سال 2020 بهبود یافتند، اما در اکثر موارد همچنان تقاضای برق زیر سطح سال 2019 باقی ماند. برخی از بازارهای نوظهور و مناطق در حال توسعه در اواخر سال نرخ رشد شدیدی را تجربه کردند، به ویژه کشورهای چین و هند که در سه ماه آخر سال 2020 به ترتیب بیش از 8 و 6 درصد رشد سالانه مصرف برق را ثبت کردند.

  تقاضای برق در سال 2021
پیش‌بینی می‌شود تقاضای برق در سال 2021 با بهبود فعالیت‌های اقتصادی و رشد سریع در اقتصادهای بزرگ نوظهور مانند چین، 5/ 4 درصد افزایش یابد. در کشورهای پیشرفته، انتظار می‌رود واکسیناسیون علیه کووید-19، رفع تدریجی محدودیت در بازه فصول بهار و پاییز را فراهم کند. پیش‌بینی رشد 2/ 5 درصدی تقاضای این کشورها منجر به افزایش مصرف خواهد شد؛ به طوری که رشد تقاضای سال 2021 نسبت به 2020 در مقایسه با رشد تقاضای سال 2021 نسبت به 2019، حدود یک واحد درصد افزایش خواهد یافت. در ایالات‌متحده امریکا انتظار می‌رود تقاضا به دلیل محرک‌های اقتصادی و هوای سردتر طی ماه‌های ابتدایی سال 2021، حدود 2 درصد افزایش یابد. این افزایش احتمالا رشد تقاضا را به 6/ 1 درصد سال 2019 خواهد رساند. پیش‌بینی می‌شود تقاضای برق بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان اتحادیه اروپا- آلمان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا – کمتر از سطوح 2019 باشد و با یک افزایش تقریبا 3 درصدی در سال 2021، نتواند افت 4 تا 6 درصدی سال 2020 را به طور کامل جبران کند. وضعیت مشابهی نیز برای تقاضای برق ژاپن وجود خواهد داشت؛ به طوری که افزایش تقاضای 2021 در این کشور، تنها یک درصد نسبت به سطوح 2020 رشد خواهد کرد که نمی‌تواند کاهش 4 درصدی سال 2020 را جبران کند. پیش‌بینی می‌شود تقاضای برق در کشورهای آسیای جنوب شرقی در سال 2021، به میزان 5 درصد نسبت به 2020 رشد کند که از سطح رشد نسبت به 2019، حدود 3 واحد درصد بیشتر است.

  عرضه برق در سال 2020
رشد عرضه برق توسط منابع تجدیدپذیر- به‌خصوص پنل‌های خورشیدی و باد که در سال 2020 به ترتیب 12 و 23 درصد رشد کرد، همراه با کاهش تقاضای برق جهانی- نیروگاه‌های هسته‌ای با سوخت فسیلی و هسته‌ای را در موقعیت سختی در سال 2020 قرار داد. در سال مذکور تقاضای منابع تجدیدناپذیر بیش از 3 درصد کاهش یافته است. زغال سنگ در سال 2020 با حدود 440 تراوات ساعت کاهش، در بین تمام منابع برق بیشترین آسیب را دید. افت 4/ 4 درصدی تولید برق از زغال سنگ بیشترین کاهش مطلق و نسبی طی پنجاه سال گذشته بوده است. با توجه به قیمت پایین گاز، آمریکا به تنهایی تقریبا نیمی از کاهش خالص جهانی را به خود اختصاص داده است. اتحادیه اروپا نیز مسوول 23 درصد کاهش دیگر بود- این کاهش عمدتا با افزایش تولید از منابع تجدیدپذیر جبران می‌شود.

نیروگاه‌های گازی با افت کمتر تولید نسبت به نیروگاه‌های زغال سنگ روبه‌رو شدند که در سال 2020 تنها 6/ 1 درصد کاهش داشت. به دلیل قیمت‌های رقابتی، به ویژه در اواسط سال، تولید گاز کمتر تحت تاثیر قرار گرفت. در آمریکا جایی که تولید نیروگاه‌های گازی در سال 2020،2 درصد افزایش یافت، تولید نیروگاه‌های زغال سنگ با کاهش سرسام‌آور 20 درصدی یا 210 تراوات ساعتی همراه شد. در سال 2020 همچنین عرضه نفت به روند کاهشی خود که از سال 2012 آغاز شده بود، ادامه داد و کاهش 4/ 4 درصدی را نسبت به سال قبل تجربه کرد.

  عرضه برق در سال 2021
تحولات اخیر نوید بیستمین سال متوالی رشد تولید برق مبتنی بر منابع تجدیدپذیر را در سال 2021 می‌دهد. انتظار می‌رود که تولید بیشتر برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از نیمی از افزایش برق در سال 2021 را دربرگیرد. با پیش‌بینی افزایش 2 درصدی تولید برق با استفاده از انرژی هسته‌ای، انتظار می‌رود رشد باقی‌مانده تقاضای برق توسط نیروگاه‌های زغال سنگ و گاز تامین شود.

بخش عمده افزایش تولید برق با استفاده از سوخت‌های فسیلی احتمالا از طریق نیروگاه‌های زغال سنگ تامین می‌شود و انتظار می‌رود تولید آنها 480 تراوات ساعت افزایش یابد. به دلیل فشار رو به بالا بر قیمت گاز، تولید برق با استفاده از گاز طبیعی فقط تا حدودی (1 درصد) سوددهی خواهد داشت. در آمریکا، جایی که تولید برق از نیروگاه‌های زغال سنگ در سال 2020 حدود 20 درصد کاهش یافت، انتظار می‌رود که تقریبا نیمی از این ضرر در سال 2021 بازگردد- زیرا در برخی از مناطق کشور جایگزینی زغال سنگ با گاز انجام نمی‌شود. در نتیجه، انتظار می‌رود تولید برق در آمریکا از طریق نیروگاه‌های گازی تقریبا به میزان 80 تراوات ساعت در سال 2021 کاهش یابد.

پیش‌بینی می‌شود منشأ بیش از نیمی از افزایش تولید برق از طریق نیروگاه‌های زغال سنگ در سال 2021، کشور چین باشد. اگرچه حدود 45 درصد از افزایش تولیدات برق مربوط به تولید با استفاده از منابع تجدیدپذیر است، اما تقریبا نیمی از 8 درصد افزایش برق در چین از طریق سوخت‌های فسیلی در سال 2021 تامین و تولید برق از نیروگاه‌های زغال سنگ در چین را 330 تراوات ساعت یا 7 درصد نسبت به سال2019 افزایش خواهد داد. در هند که انتظار می‌رود بعد از چین دومین رشد تقاضای برق را داشته باشد، 70 درصد تقاضای برق اضافی در سال 2021 از طریق نیروگاه‌های حرارتی- زغال سنگ - تامین خواهد شد.