نقش دیپلماسی اقتصادی در حمایت از تجهیزات برق

به گفته کارشناسان صنعت برق، این حوزه در طول سال‌های اخیر فراز و نشیب‌‌های بسیاری را پشت سر گذاشته و شاید اگر ظرفیت و توانمندی بخش خصوصی در حوزه ساخت تجهیزات و تولید خدمات فنی و مهندسی نبود، دولت در تامین برق پایدار کشور با مشکلاتی به‌‌مراتب گسترده‌تر از امروز مواجه بود. اما به باور این کارشناسان انباشت مطالبات بخش خصوصی از کارفرمایان دولتی برای شرکت‌‌های کوچک و متوسط خسارات و آسیب‌‌های جبران‌‌ناپذیری در پی داشته است. در همین راستا لاله زمانی، رئیس هیات‌مدیره شرکت «تابان نیرو شیراز» نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» ضمن اشاره به این خسارات تاکید می‌کند: عدم دریافت به‌‌موقع مطالبات و اختلال در گردش مالی شرکت‌‌ها، مشکلات عدیده‌‌ای در حوزه مالیات، بیمه تامین اجتماعی، گمرک و سیستم بانکی برای بنگاه‌های اقتصادی صنعت برق ایجاد کرده است. در ادامه، این گفت‌وگو ضمن معرفی فعالیت‌‌های شرکت «‌تابان نیرو شیراز‌» نگاه عمیق‌تری به چالش‌‌ها و دغدغه‌های بخش خصوصی در حوزه برق و فعالیت‌‌های پیمانکاری با نهادهای دولتی دارد.

عمده چالش‌‌های شرکت‌‌های کوچک و متوسط صنعت برق در بازارهای داخلی و خارجی چیست؟

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌‌های صنایع کوچک و متوسط صنعت برق این است که دولت متقاضی محصولات این شرکت‌‌ها است. به همین دلیل این مجموعه‌ها ناچار هستند، هزینه‌های ناشی از کمبود بودجه را بپذیرند. در واقع مساله اینجا است که منابع مالی لازم برای اجرای پروژه، پیش از انجام مناقصه باید پیش‌‌بینی و تامین شود که این یک امر بدیهی است، اما در حال حاضر پروژه‌ها بدون پشتوانه مالی اجرایی و درنهایت خسارت ناشی از کمبود منابع مالی آنها نیز به سازنده و پیمانکار تحمیل می‌شود.

از طرفی مرور وضعیت پرداختی‌‌های وزارت نیرو و شرکت‌‌های تابعه طی دو سال گذشته نشان می‌دهد، کارفرمایان صنعت برق از سال ۹۹ تاکنون پرداختی قابل‌‌توجهی به شرکت‌‌های سازنده و پیمانکار نداشته‌‌اند. این در حالی است که صاحبان کسب‌‌وکارها ناچار هستند علاوه بر تامین نیازهای اولیه ازجمله حقوق پرسنل، بیمه، عوارض گمرکی،هزینه ترخیص، مالیات و گردش مالی شرکت‌‌ها را نیز در سطح قابل‌‌قبول حفظ کنند. اما سوال اینجا است، در شرایطی که مطالبات از کارفرما دریافت نشده، چگونه می‌توان نقدینگی مورد نیاز برای تامین مواد اولیه و حتی پرداخت هزینه‌های روزمره مجموعه را تامین کرد.

از طرفی شرکت‌‌های فعال در صنعت مقره‌سازی عمدتا شرکت‌‌های کوچک و متوسط هستند که می‌توانند از هر بی‌‌ثباتی و تصمیم‌سازی نادرستی دچار خسارت جبران‌‌ناپذیری شوند. به عنوان مثال عدم پرداخت به‌‌موقع مطالبات یک شرکت کوچک صنعتی، به عدم توانایی او در پرداخت تعهدات قانونی منجر می‌شود. از همین رو جرایم ناشی از دیرکرد در پرداخت تعهدات، خود یک مساله جدی بوده، این درحالی است ‌‌که دولت حتی حاضر به پرداخت خسارت دیرکرد نیست.

نکته مهم دیگری که نباید ازنظر دور داشت این است که دولت خریدهای خود را در مناقصات بر پایه حداقل قیمت انجام می‌دهد و همین امر به کاهش اهمیت کیفیت محصولات منجر می‌شود. این در حالی است که هر یک از تجهیزات به‌‌کار رفته در خطوط انتقال و توزیع و پست‌‌های فشارقوی دارای حساسیت‌‌های جدی برای حفظ پایداری شبکه هستند. تمرکز بر قیمت باعث می‌شود گاهی تجهیزات به‌‌کاررفته در شبکه فاقد کیفیت لازم باشند و این امر به سیستم صنعت برق و حتی مشترکان آسیب می‌‌رساند. از سویی یکی از مهم‌ترین چالش‌‌های سازندگان مقره، واردات محصولات مشابه با تعرفه‌های بسیار پایین است. اما با وجود درخواست‌های مکرر سازندگان مقره و بوشینگ جهت افزایش تعرفه‌های وارداتی محصولات مشابه، تاکنون هیچ اقدامی از سوی وزارت صنعت و معدن در این خصوص صورت نگرفته است.

از دیدگاه شما راهکار مواجهه با این مشکلات چیست؟

یکی از مهم‌ترین راهبردهای توسعه صنعتی در تمام کشورها، تامین تسهیلات ارزان‌‌قیمت برای صنایع است. آمارها نشان داده در دیگر کشورها،  به شرکت‌‌های تولیدکننده و سازنده که به افزایش ارزش‌‌افزوده و تولید ناخالص ملی کشورها کمک می‌کنند، تسهیلات با سود ۱۸ درصد تعلق نمی‌گیرد. این میزان سود علاوه بر اینکه قیمت تمام‌‌شده محصولات را به‌‌شدت افزایش می‌دهد، عملا امکان رقابت در بازارهای منطقه‌‌ای و بین‌المللی را از شرکت‌‌ها سلب می‌کند. به‌‌علاوه در شرایطی که همه شرکت‌‌ها به دلیل تحریم‌ها برای صدور تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی و حتی اخذ ضمانت‌نامه‌های بانکی دچار مساله هستند، دولت می‌تواند با در نظر گرفتن امتیازات خاص از جمله معافیت‌‌های مالیاتی و مشوق‌‌های صادراتی برای صادرکنندگان واقعی از آنها حمایت کند.

نکته مهم دیگری که نباید ازنظر دور داشت این است که شرکت‌‌های کوچک و متوسط عمدتا از حمایت‌‌های اندکی از سوی سفارتخانه‌ها و دولت ایران در کشورهای هدف برخوردار هستند. این در حالی است که سفرای سایر کشورها حتی به‌‌منظور اخذ پروژه‌های باری خود نیز چانه‌زنی‌‌های گسترده دارند و بیش از هر چیز بر دیپلماسی اقتصادی متمرکز هستند. اما هنوز کشور ما در دیپلماسی بین‌المللی، ایجاد فرصت‌‌های اقتصادی برای صادرکنندگان ایرانی را به عنوان یک ماموریت کلیدی نپذیرفته است. به همین دلیل عمده صادرکنندگان ایرانی در کشورها و بازارهای هدف خود بدون پشتوانه جدی فعالیت می‌کنند و این برای تولیدکنندگان تجهیزات صنعت برق نقطه‌‌ضعف جدی محسوب می‌شود. بنابراین دولت باید به وظیفه خود برای تسهیل‌گری صادرات به‌‌درستی عمل کند، چراکه در شرایط کنونی، صادرات یکی از مهم‌ترین راهکارهای برون‌‌رفت اقتصاد کشور از رکود و تورم است.

شرکت «تابان نیرو شیراز» با چه رویکردی فعالیت خود را شروع کرد؟

شرکت «تابان نیرو شیراز» فعالیت خود را از سال ۱۳۸۱ با تولید مقره‌های کامپوزیتی آغاز کرد. آنچه از همان ابتدا به عنوان یکی از اهداف اصلی این شرکت مدنظر قرار گرفت، صادرات تجهیزات بود. انجام تایپ تست‌‌های مرتبط در معتبرترین آزمایشگاه‌های سراسر جهان و راه‌‌اندازی کارخانه در منطقه ویژه اقتصادی شیراز اقداماتی بود که این شرکت به‌‌منظور ایجاد زیرساخت‌‌های لازم برای صادرات محصولات و تولید تجهیزات انجام داده است. تابان نیرو شیراز از ابتدا بر تولید مقره‌های کامپوزیتی مورد استفاده در حوزه توزیع و انتقال متمرکز بوده و از دو سال پیش نیز تولید مقره‌های پست را آغاز کرده است. به‌‌علاوه این شرکت از سال ۱۳۹۹با همکاری «ایران ترانسفو» شروع به تولید بوشینگ‌‌های سیلیکونی کرده و این مشارکت در سه فاز برنامه‌‌ریزی ‌‌شده بود که خوشبختانه فاز یک و دو را با موفقیت پشت سر گذاشته و امروز در سومین فاز در حال بومی‌‌سازی و ساخت داخل بخشی از پوشینگ‌های وارداتی است.

برنامه کنونی و آتی شرکت شامل چه مباحثی است؟

«تابان نیرو شیراز» مانند همه شرکت‌‌های فعال صنعت برق در سال ۱۴۰۰ با مشکلات عدیده‌‌ای دست‌‌وپنجه نرم کرد. اما در این بین تلاش کرد اهداف خود را به بهترین وجه ممکن دنبال کرده و در مقابل سختی‌‌ها مقاومت کند. در سال جاری با توجه به برنامه‌های از پیش تعیین‌‌شده، ایجاد خط تولید و ساخت محصول جدید را در دستور کار خود قرار داده تا با وجود چالش‌‌های کنونی فضای کسب‌‌وکار صنعت برق، بتواند روند توسعه‌‌ای خود را همچنان ادامه دهد. مجموعه «تابان نیرو شیراز» همواره به دنبال طراحی و ساخت تجهیزاتی بوده که بخشی از نیاز صنعت برق کشور را با هزینه‌‌ای معقول و اقتصادی مرتفع کند. به همین جهت محصول جدید این شرکت در پست‌‌های فشارقوی و مناطقی مانند خوزستان با آلودگی شدید هوا، مورداستفاده قرار گرفته و می‌تواند به پایداری شبکه در این مناطق کمک شایانی کند.

برنامه‌های صادراتی شرکت را چطور دنبال کردید و در این حوزه تا امروز به چه موفقیت‌‌هایی دست ‌‌یافته‌‌اید؟

بخش قابل‌‌توجهی از تمرکز شرکت «تابان نیرو شیراز» طی سال‌های گذشته روی صادرات بوده است. در واقع با توجه به تغییرات نرخ ارز و هزینه‌های ارزان‌تر تولید، صادرات محصولات توجیه اقتصادی برای صنعتگران ایرانی دارد. موضوع دیگر اینکه در حال حاضر شرکت‌‌های فعال در حوزه ساخت مقره‌های سیلیکونی گسترش یافته و عملا این مساله باعث افزایش تعداد رقبا و در نهایت موجب کاهش فعالیت شرکت‌‌ها شده است. از همین رو در این مجموعه تلاش شده تا با تمرکز بر توسعه بازارهای صادراتی هدف از جمله کشورهای آفریقایی، افغانستان و عراق، بخشی از زیان ناشی از کاهش چشمگیر بازارهای داخلی جبران شود. البته این شرکت در سال جاری صادرات به کشورهای CIS را نیز هدف‌‌گذاری کرده که امید است در سال ۱۴۰۱ به بازارهای جدید منطقه‌‌ای نیز راه پیدا کند.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که با وجود ظرفیت‌‌های موجود در شرکت‌‌های سازنده و پیمانکار صنعت برق برای صادرات تجهیزات و خدمات فنی و مهندسی، متاسفانه به دلیل محدودیت‌‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، صادرات با چالش‌‌های جدی و متعددی مواجه است. به عنوان ‌‌مثال مجموعه‌ها علاوه بر اینکه برای پرداخت مطالبات تامین‌‌کنندگان خارجی خود با مشکل مواجه هستند، برای دریافت مبالغ نیز با موانع جدی روبه‌رو می‌شوند. از طرفی شرکت‌های تجهیزات صنعت برق به دلیل گستردگی تحریم‌ها ناگزیر هستند برای ارسال کالا و دریافت مبالغ از مسیر شرکت‌‌ها و حتی کشورهای واسطه اقدام کنند که همین مساله هزینه قابل‌‌توجهی را به این مجموعه‌ها تحمیل می‌کند. در واقع این هزینه‌ها علاوه بر اینکه از قدرت رقابت در بازارهای بین‌المللی می‌کاهد، عملا حاشیه سود صادرات شرکت‌‌های ایرانی را نیز به‌‌شدت کاهش می‌دهد. در این میان تعدد رقبا و محصولات ارزان‌‌قیمت آنها در بازارها و همچنین محدودیت‌‌های جدی ناشی از شیوع بیماری کرونا هم در طول یکی دو سال اخیر دردسرها و مشکلات متعددی برای شرکت‌‌های ایرانی ایجاد کرده و کار را در عرصه‌های بین‌المللی برای آنها دشوارتر از قبل کرده است. با‌‌وجود این ما در سال ۱۴۰۰ توانستیم تجربه موفقی در حوزه صادرات داشته باشیم و امیدواریم این تجربه در سال ۱۴۰۱ نیز تکرار شود.