باتلاق قراردادهای متوقف/ضرورت تغییر رویکرد بخش خصوصی در معامله با دولت

مهدی مسائلی، دبیر سندیکای صنعت برق ایران در گفتگو با برنامه رهیافت رادیو اقتصاد، با اشاره به برگزاری بیست و سومین نمایشگاه بین‌المللی صنعت برق گفت: نمایشگاه اصولا نشان‌دهنده وجود امید در بخش خصوصی است. حضور 600 شرکت در نمایشگاه که 110 شرکت آن از 12 کشور دنیا بودند، نشان می‌دهد که بازار ایران هنوز برای کشورهای دیگر حتی کشورهای اروپایی جذاب است.

وی افزود: حضور نزیک به 482 شرکت داخلی در نمایشگاه هم نشان می‌دهد که صنعت برق به عنوان یک صنعت زیرساختی  در بین فعالان بخش خصوصی این صنعت جذاب است. سندیکای صنعت برق ایران در این دوره با حکمی که از طرف وزارت نیرو گرفت بود، امور بین‌الملل و اجرایی نمایشگاه را بر عهده داشت. شور و اشتیاقی که در نمایشگاه امسال شاهد بودیم، کم‌سابقه بود. انشاء‌الله بتوانیم استقبال شرکت‌ها را به عنوان مقدمه‌ای برای آینده بهتر بدانیم. 

مسائلی با اشاره به برگزاری همزمان نخستین جشنواه و فن بازار تخصصی صنعت برق تصریح کرد: برگزاری جشنواره مذکور اقدام موثری در برقراری ارتباط بین صنعت و دانشگاه بود که امیدواریم این مسیر تداوم پیدا کند و بتوانیم ارتباط بین صنعت و دانشگاه را که در طول سالیان گذشته بیشتر در حد شعار بوده، در عمل ببینیم. 

دبیر سندیکا در خصوص ناترازی‌های صنعت برق گفت: در موضوع ناترازی اگر از واژه‌ی کمبود استفاده کنیم، شاید دقیق‌تر بتوانیم به عمق این چالش بپردازیم. ناترازی صنعت برق ناشی از چهارضلع شامل عوامل جوی، سوخت، کاهش سرمایه‌گذاری و مدیریت است. در حال حاضر تنها راهبرد کوتاه‌مدتِ برای گذر از ناترازی‌ها پرداختن به انرژی‌های تجدیدپذیر است. اگر انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه در بخش خورشیدی را جدی نگیریم و حمایت جدی از آن صورت نگیرد، هر ساله مسئله کمبود پررنگ‌تر می‌شود چراکه عبور از ناترازی نیازمند سرمایه سنگین است.

مسائلی افزود: امروز مساله‌ی انرژی در دنیا به هر حال یک مزیت است. اگر مزیت صنعت برق در کشور بهبود پیدا کند می‌تواند زنجیره‌ تامین صنعت برق را به گردش درآورده و ایجاد اشتغال کند. امیدوار هستیم رویکرد دولت سیزدهم و شرکت ساتبا در حمایت از تجدیدپذیرها عملیاتی شود تا حداقل بتوانیم سال آینده خیلی مطمئن‌تر از شرایط پیک عبور کنیم.

وی با تاکید بر اینکه تحریم‌ها هم در تشدید چالش‌های صنعت برق موثر بوده است، خاطرنشان کرد: تحریم‌ها در تصمیم کشورهای دیگر برای همکاری با ایران تاثیرگذار بوده و مشکلاتی ایجاد کرده است به طوری که امروز در تامین هسته‌های ترانس‌های ولتاژ فشار متوسط چالش داریم که باید مورد توجه قرار گیرد. 

مسائلی با اشاره به این موضوع که قیمت برق واقعی نیست، ادامه داد: واقعی نبودن قیمت برق باعث شده منابع و مصارف این صنعت باهم همخوانی نداشته باشد و انگیزه‌ای هم برای سرمایه‌گذاری به وجود نیاید. سهم نیروگاه‌های خورشیدی در کل تولید، حدود 2 درصد است؛ درحالیکه بیش از 10 سال است که موضوع انرژی‌های خورشیدی کلید خورده است چرا که وقتی بازگشت سرمایه به موقع و به اندازه نباشد، آهن‌ربای سرمایه‌گذاری هر روز ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود. همه‌ وزارتخانه‌ها، مجلس، دولت و قوه قضائیه باید دست به دست هم دهند تا موفقیت حاصل شود، ما صرفا نمی‌توانیم از وزارت نیرو انتظارِ معجزه داشته باشیم، همه باید دست به دست هم بدهند. صنعت برق ایران بسیار مستعد جذب سرمایه به‌خصوص سرمایه‌های خارجی است. 

وی افزود: اینکه برای عبور از مشکلات صنعت برق صرفا به گذشته نگاه کنیم و دست روی دست هم بگذاریم، امکان‌پذیر نیست و قطعا مشکلاتمان بیشتر می‌شود، پس بهتر است به آینده نگاه کنیم و با یک وفاق ملی و همکاری همه‌جانبه برای حل مشکلات قدم برداریم. 

مسائلی خاطرنشان کرد: ارتباط بخش خصوصی با دولت (حداقل در صنعت برق) با شرکت‌هایی مثل شرکت‌های توزیع، شرکت‌های برق منطقه‌ای و نیروگاه‌ها در قالب قراردادها امکان‌پذیر می‌شود. ما در بخش توزیع که به راحتی سالی بیش از 30 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد، قرارداد تیپ نداریم. قرارداد تیپ، قراردادهای دوطرفه‌ای است که در آنها تعدیل وجود دارد و شرایط پرداخت مشخص است، این در حالیست که ماده 23 قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار از سال 90 این موضوع را به دستگاه‌های اجرایی تکلیف کرده ولی متاسفانه تاکنون در بخش توزیع صنعت برق عملیاتی نشده است. این هم یکی از مواردی است که باعث شده آهن‌ربای جذب سرمایه مدام ضعیف و ضعیف‌تر شود. 

دبیر سندیکا با تاکید بر اینکه تعداد مشترکان صنعت برق هر روز در حال اضافه شدن است، تصریح کرد: نیاز به برق همواره وجود دارد و قابل حذف نیست لذا فعالیت تولیدکنندگان، پیمانکاران و مشاوران نیازمند گردش مالی است و این در صورتی ممکن خواهد بود که قراردادهای ما از این وضعیت خارج شوند. قراردادهای متوقف صنعت برق لنگرگاه رشد تولید شده و اجازه نمی‌دهد تولید رشد کند. قراردادهای متوقف به مثابه یک باتلاق عمل کرده و بخش خصوصی را در خود فرو برده است. امیدواریم درباره قراردادها تصمیم‌گیری متفاوتی انجام شود تا بخش خصوصی بتواند با انرژی بیشتری به این صنعت خدمت کند.

دبیر سندیکا درباره اهمیت صادرات گفت: شاید یکی از راهبردهایی که می‌توانست بخش خصوصی را پایدار نگه دارد، صادرات خدمات فنی، مهندسی و تجهیزات بود. متاسفانه ما در خصوص صادرات به کشورهای همسایه خیلی موفق نبودیم. وضعیت کار کردن و تجهیزات صنعت برق ایران در عراق مناسب نیست و ارزی که دولت عراق می‌دهد 10 درصد گران‌تر است.

وی ادامه داد: فعالان بخش خصوصی قراردادهای زیادی با افغانستان دارند اما چون حمایت‌های جدی از بخش خصوصی‌ در بحث صادرات نشده، همواره با مشکل مواجه هستیم. ما رهبری صادرات در کشورمان نداریم و تصمیمات خلق‌الساعه‌ای بعضا از طرف وزارت صمت، بانک مرکزی، یا سایر نهادهایی مانند گمرک و ... گرفته می‌شود که باعث شده حجم صادرات ما به شدت کاهش پیدا کند. ما باید  یک رهبری صادرات در کشور به‌وجود آوریم و نیروی خود را در این حوزه متمرکز کنیم. 

مسائلی با بیان اینکه با شعار نمی‌توان کارها را پیش برد، اظهار کرد: ما به بیش از 40 کشور دنیا در صنعت برق صادرات خدمات فنی و مهندسی داشتیم. این خیلی مهم است. شرکت‌های عضو سندیکای صنعت برق ایران توانستند در کشورهای آفریقایی مانند اوگاندا و تانزانیا کار کنند ولی فعالیتشان تداوم نداشته است. 

وی در ادامه به چالش‌های حوزه واردات اشاره کرد و گفت: در بحث واردات مواد اولیه هم به دلیل عدم‌هماهنگی و مشکلات مدیریتی، عملا صنعت برق دچار مشکل شده است. محدودیت‌ها همیشه مشکل‌زا و فسادزا بوده است. در بحث مواد اولیه تصمیمی که وزارت صمت گرفته به دلیل ناگهانی بودن، تامین تجهیزات در چند ماه آینده را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد. 

وی در بخش پایانی صحبت‌های خود به مطالبات بخش خصوصی از وزارت نیرو پرداخت و خاطرنشان کرد: طبق آمار وزارت نیرو، بدهی این وزارتخانه نزدیک به 130 همت است که از این مبلغ  حدود 10 همت مطالبات شرکت‌های کوچک و متوسط است. با توجه به اینکه شرکت‌های کوچک و متوسط از نظر تعدادی، حجم بالای 70 درصد را به خودشان اختصاص می‌دهند؛ توجه به پرداخت مطالبات این شرکت‌ها بایستی در دستور کار قرار بگیرد. با توجه به شرایط موجود به بخش خصوصی پیشنهاد می‌کنم که نگاه و رویکرد خود را برای مواجهه و معامله با شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی تغییر بدهد و آگاهانه‌تر در این راه قدم بگذارد.