ضرورت تشکیل صندوق صادرات برق و انرژی

چند سالی است صنعت برق ایران به مقوله صادرات اقبال بیشتری نشان داده است. طبق بررسی‌ها صادرات برق به‌عنوان انرژی طی سال‌های 1380 تا 1396 دارای یک روند صعودی بوده و به‌طور متوسط سالانه ۱۴ درصد رشد داشته است. این رشد در برخی سال‌ها متوقف شده یا کاهش یافته است. با این حال میزان صادرات برق ایران نسبت به گذشته افزایش داشته، به‌گونه‌ای‌که در سال 98 افزایش 120 درصدی رشد خالص صادرات برق رخ داده است. اما ارزیابی‌ها نشان می‌دهد سه عامل «عدم دریافت به‌موقع هزینه صادرات»، «مشکلات ناشی از تحریم‌ها» و «عدم حضور جدی بخش‌خصوصی» روند توسعه صادرات صنعت برق را با دست‌اندازهایی روبه‌رو کرده است.

به گزارش اقتصاد سرآمد، شواهد نشان می دهد کشورهای همسایه توان تولید برق را به شکل انبوه ندارند و فرصت مناسبی برای صادرات برق ایران به کشورهای دیگر فراهم است، به عبارتی جایگزین خوبی برای فروش نفت و گاز به دلیل تحریم ها به حساب می آید. به همین دلیل در چند سال اخیر اقداماتی برای صادرات برق کشورمان به کشورهای دیگر انجام شده است تا هم جلو خام فروشی گرفته شود و هم اینکه ارزش افزوده مطلوب تری در زمینه تولید و فروش برق صورت گیرد چرا که بازار مصرفی آن پر مشتری تر است؛ اما آن طور که باید با پتانسیل موجود در کشور کارنامه درآمد صادرات برق قابل قبول نبوده و طبق آمارها تنها زیر یک میلیارد دلار درآمد صادرات برق از بازار پر مصرف انرژی خلیج فارس از آن صنعت برق ایران شده است. 

ایران ظرفیت و پتانسیل‌های بسیاری در صنعت برق دارد که همین مساله موجب شده چشم بسیاری از کشورهای همسایه به قابلیت‌های ایران در این بخش دوخته شود. اما در این بین چالش‌هایی نیز از گذشته وجود داشته که از جمله می‌توان به عدم دریافت به موقع هزینه صادرات و عدم دخالت جدی بخش‌خصوصی در این مهم اشاره کرد. با توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت برق طی سال‌های گذشته شده، امکان تبادل انرژی ایران با تمام همسایگانی که با آن ها مرز زمینی دارد فراهم شده است.

فرصت استثنایی صادرات برق در روزهای محتمل بازگشت برجام

رضا پدیدار رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در گفت و گو با روزنامه اقتصاد سرآمد در رابطه با فرصت استثنایی صادرات برق در زمان تحریم ها و احتمال بازگشت کشورهای اروپایی به میز برجام، به خبرنگار ما گفت: برای رونق بخشیدن به صادرات باید از ظرفیت بخش خصوصی استفاده و یک دیپلماسی اقتصادی و تجاری تعریف کرد. در این دیپلماسی باید کشورها و اتحادیه های تجاری اقتصادی در حوزه انرژی و برق شناسایی شده  و از طریق شرکت های بین المللی برق صادر شود.

نقش بسیار کم رنگ بخش خصوصی در صادرات برق

وی بهترین مسیر برای دور زدن تحریم ها را ارتباط با شرکت های بین المللی برای صادرات برق دانست و افزود: یکی از ضربات مهلک در زمینه صادرات برق ایجاد شده مربوط به صادرات برق از سوی دولت بوده و نقش بخش خصوصی در آن بسیار کم رنگ و بی رمق بوده است و تمایلی به همکاری باشرکت های بین المللی برای صادرات انرژی برق در کشور وجود نداشته تا بتوان زمینه دور زدن تحریم ها را برای کشور فراهم ساخت با این کار از قدرت صادرات برق ایران کاسته ایم و توجهی نیز به آن نشد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در ادامه خاطر نشان کرد: در حال حاضر برق تولید کشور بیش از میزان مصرف است و در 5سال اخیر توان تولید برق 30 درصد در کشور افزایش داشته و لذا باید از این ظرفیت برای گسترش همکاری با دول همسایه و دور زدن تحریم ها بهره جست.

ضرورت تشکیل صندوق صادرات برق و انرژی

وی افزود: پارلمان بخش خصوصی مانند اتاق های بازرگانی، سندیکای صنعت برق و همچنین نهادهای سیاست گذاری مانند دولتی‌ها هستند که قادر است مسیر تولید و صادرات را رونق دهد، لذا برای نظم  بخشی به صادرات برق ضروری است تا صندوق صادرات برق و انرژی تشکیل شود.

بررسی روند گذشته صادرات برق ایران نشان می‌دهد به لحاظ آماری بیشترین رقم صادرات همواره به عراق، افغانستان و پاکستان بوده است. اما در این میان کشورهایی مانند ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم به‌عنوان گزینه‌های مناسب برای صادرات و واردات برق از سوی سیاست‌گذاران و صاحبان کسب‌وکار صنعت برق معرفی می‌شوند.

خلاصه سناریوهای طراحی شده تا افق 2025 حاکی است مجموع بازار بالقوه صادرات برق در سه کشور «عراق»، «افغانستان» و «پاکستان» به رقم تقریبی 4هزار و 500 مگاوات خواهد رسید. اما به گواه کارشناسان صنعت برق به‌دست آوردن سهم مناسب از این بازار بالقوه نیازمند برنامه‌ریزی درست و تحقق پیش‌شرط‌های مورد نیاز است. برآوردها نشان می‌دهد سهم بالقوه ایران از صادرات برق به عراق ۳هزار مگاوات، افغانستان هزار مگاوات و پاکستان 2 هزار مگاوات است. 

صادرات صنعت برق ایران از سه بخش «کالا و تجهیزات برقی»، «خدمات فنی و مهندسی برقی» و «صادرات انرژی برق» تشکیل شده است. این صادرات ماحصل فعالیت بیش از 2200 بنگاه اقتصادی و اشتغال بیش از 152 هزار نفر است که در سه خوشه اصلی «شرکت‌های سازنده تجهیزات»، «شرکت‌های پیمانکاری، مشاوره، و مهندسی بازرگانی» و «شرکت‌های تولید، انتقال و توزیع برق» فعالیت می‌کنند. پتانسیل موجود در این بخش و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی برای انتقال برق ایران زمینه ساز شکوفایی اقتصاد انرژی و به قدرت بدل شدن ایران خواهد بود.