از ابتدای خرداد و همزمان با موج نخست افزایش دما در اکثر مناطق کشور، وزارت نیرو اعلام کرد که به دلیل بالا رفتن میزان مصرف برق از ظرفیت تولیدی کشور، مجبور به اعمال برخی خاموشیها خواهد بود.
از ابتدای خرداد و همزمان با موج نخست افزایش دما در اکثر مناطق کشور، وزارت نیرو اعلام کرد که به دلیل بالا رفتن میزان مصرف برق از ظرفیت تولیدی کشور، مجبور به اعمال برخی خاموشیها خواهد بود و این روال در بسیاری از شهرهای کشور آغاز شد. هرچند در روزهای گذشته میزان خاموشیها کمتر شده اما همچنان وضعیت مصرف برق در کشور در قیاس با ظرفیت تولیدی شبکه در شرایطی بحرانی قرار دارد.
حال، پیام باقری، نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران در گفتوگو با «تعادل» به تشریح دلایل قطعی برق و خاموشیهای اخیر پرداخته است. به گفته او، در معادله تولید و مصرف یا همان عرضه و تقاضا، هر زمان مصرف از تولید پیشی بگیرد و امکان جبران این اختلاف با روشهای دیگری میسر نشود، طبیعتا خاموشی اتفاق میافتد. اگرچه بنا به اظهارات پیام باقری، علت خاموشیها در این مقطع از سال، «گرمای بیسابقه هوا، کاهش نزولات جوی و مخازن آب کشور، تاخیر در ورود نیروگاههای در دست تعمیر به مدار و مقوله رمزارزها» عنوان میشد، اما به نظر میرسد اینها معلول علت دیگری باشند؛ یعنی همان او معتقد است علت اصلی این ماجرا به مقوله «سرمایهگذاری در صنعت برق» و «کمبود منابع مالی» در این حوزه برمیگردد.
باقری میگوید: نخستین کشوری در دنیا هستیم که در حوزه انرژی بیشترین مبلغ یارانه را پرداخت میکنیم، بهطوریکه اکنون یارانهای در حدود 86 میلیارد دلار از سوی دولت در بخش انرژی پرداخت میشود که نشاندهنده اختلاف بین قیمت تمام شده و قیمت تکلیفی است. او معتقد است که آثار این کمبود منابع قطعا در کاهش سرمایهگذاریها متبلور میشود؛ چراکه بر اساس قانون ششم برنامه قرار بود سالی پنج هزار مگاوات وارد مدار شود که کمتر از نصف این رقم محقق شده است. زیرا برای تحقق کامل این برنامه سالانه بین 4 تا 5 میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز است که عدد قابل توجهی است. از این رو، وقتی سرمایهگذاری نباشد قطعا پروژههای جدید هم تعریف نمیشود و این صنعت به رغم ظرفیتسازیهای خوبی که صورت گرفت گرفتار رکود میشود.
عوامل اثر گذار بر قطعی برق
نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران در رابطه با علت خاموشیهای اخیر که در کشور اتفاق میافتد، گفت: در معادله تولید و مصرف یا همان عرضه و تقاضا، هر زمان مصرف از تولید پیشی بگیرد و امکان جبران این اختلاف با روشهای دیگری میسر نشود، طبیعتا خاموشی اتفاق میافتد.پیام باقری در گفتوگو با «تعادل» با بیان اینکه علت خاموشیها در این مقطع از سال، گرمای بیسابقه هوا، کاهش نزولات جوی و مخازن آب کشور اعلام شده است، تصریح کرد: فرارسیدن فصل گرما پیش از موعد باعث شده بار تجهیزات سرمایشی زودتر از حد انتظار وارد مدار شده و چاههای کشاورزی زودتر فعال شوند.وی افزود: به نظر میرسد دلیل دیگر این اتفاق تاخیر در ورود نیروگاههای در دست تعمیر به مدار باشد؛ معمولا این نیروگاهها اواسط خردادماه به مدار برگردانده شده و اختلاف پیک تابستان و زمستان که ناشی از باری است که تجهیزات سرمایشی در تابستان به شبکه تحمیل میکنند را جبران میکردند.
باقری با تاکید بر اینکه در زمستان عمدتا بخشی از 20هزار مگاوات اختلاف بین پیک تابستان و پیک زمستان صرف تعمیرات نیروگاهها میشود، گفت: امسال به دلیل گرمای زود هنگام این نیروگاهها به موقع مهیا نشدند. علاوه بر این، موضوع رمزارزها مقوله دیگری است که بر افزایش مصرف تاثیرگذار بوده است. پیش بینی میشود که حدود 1300 مگاوات ظرفیت استخراج کنندگان رمزارز در کشور باشد که چیزی نزدیک به 320 مگاوات آن مجاز و بقیه غیرمجاز است.وی تاکید کرد: اینها مجموع مسائلی هستند که همواره به عنوان دلیل خاموشیها مطرح میشوند. اما به نظر میرسد اینها معلول علت دیگری باشند که البته به نوعی هم قابل پیشبینی بود. علت اصلی این ماجرا به مقوله سرمایهگذاری در صنعت برق و کمبود منابع مالی در این حوزه برمیگردد.
مشکل از کمبود تولید است؟
نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران در ادامه بیان کرد: در سالهای اخیر با کمک نیروگاههای جدیدی که احداث شده سالانه بهطور متوسط دوهزار و 221 مگاوات وارد مدار کردهایم، در صورتیکه طبق برنامه میبایست هرسال 5 هزار مگاوات نیروگاه جدید احداث میشد. وی افزود: ضمن اینکه، در حوزه تجدید پذیر نیز باید ظرفیتمان مجموعا تا پایان برنامه ششم به 5 هزار مگاوات میرسید که در حال حاضر کمتر از هزار مگاوات نیروگاههای تجدیدپذیر خورشیدی، بادی و ... داریم. این کمبود تولید باعث میشود نرخ رشد تقاضا پوشش داده نشود و تبدیل میشود به این کمبودهایی که شاهد آن هستیم. باقری اظهار کرد: از سوی دیگر، بخشی از کمبود سرمایهگذاریها به اقتصاد نامتوازن صنعت برق برمیگردد که میتوان نقطه آغازین آن را طرح تثبیت قیمتها که در مجلس هفتم مطرح شد، دانست. در آن مقطع اوضاع درآمدهای نفتی مناسب بود و در بودجههای سنواتی این کمبودها که با نام یارانه برق شناخته میشود، با منابع نفتی و درآمدهای حاصل از آن جبران میشد.
یارانه ۸۶ میلیارد دلاری به انرژی
وی ادامه داد: اما با اعمال تحریمها علیه کشور و اختلالی که در درآمدهای نفتی به وجود آمد، با کمبودهایی در بودجه و در ادامه در صنعت برق هم با کاستیهایی روبرو شدیم. ضمن اینکه قیمت برق هم با نرخ تورم افزایش پیدا نکرد. بهگونهای که حتی در مقایسه با بسیاری از کالاهای دیگر کمترین رشد را در این حامل انرژی داشتیم. نتیجه آن شده که اکنون یارانهای در حدود 86 میلیارد دلار از سوی دولت در بخش انرژی پرداخت میشود که نشاندهنده اختلاف بین قیمت تمام شده و قیمت تکلیفی است. نایب رییس سندیکای صنعت برق ایران با بیان اینکه نخستین کشوری در دنیا هستیم که در حوزه انرژی بیشترین مبلغ یارانه را پرداخت میکنیم، گفت: آثار این کمبود منابع قطعا در کاهش سرمایهگذاریها متبلور میشود. بر اساس قانون ششم برنامه قرار بود سالی پنج هزار مگاوات وارد مدار شود که کمتر از نصف این رقم محقق شده است. برای تحقق کامل این برنامه سالانه بین 4 تا 5 میلیارد دلار سرمایهگذاری نیاز است که عدد قابل توجهی است.
وی با اشاره به اینکه صنعت برق یک صنعت B2G است، گفت: از این رو، وقتی سرمایهگذاری نباشد قطعا پروژههای جدید هم تعریف نمیشود و این صنعت علیرغم ظرفیتسازیهای خوبی که صورت گرفت گرفتار رکود میشود. چنانکه شاهد هستیم اکنون ظرفیتهای موجود با یکسوم یا یکچهارم توان خود فعالیت میکنند. باقری خاطرنشان کرد: نتیجه همه اینها میشود انباشت بدهیهای وزارت نیرو به مجموعه بخش خصوصی، نیروگاهداران، سیستم بانکی و... که برآورد میشود چیزی در حدود 50 هزار میلیارد تومان است. تضعیف بخش خصوصی و در نتیجه گرایش آن برای دریافت تسهیلات و وام و در ادامه عدم توان بازپرداخت و تعدیل نیرو و بدهی و گرفتاریهایی که در این حوزه برای بخش خصوصی باقی میماند، پایان کار است.
وی افزود: از طرفی منابعی هم برای جبران این مشکلات و حتی برای راهاندازی قراردادهای متوقف مانده این صنعت وجود ندارد. برآیند همه اینها منجر به خاموشی، خسارتهای اقتصادی، نارضایتیهای اجتماعی، رکود و تضعیف بخش خصوصی، عدم مشارکت و سرمایهگذاری میشود. به همین دلیل است که شاهد هستیم از سال 92 تا کنون سرمایهگذاری جدیدی از سوی بخش خصوصی در راستای توسعه ظرفیت نیروگاهها، صورت نگرفته است. این فعال بخش خصوصی با اشاره به پدیده حبس برق در برخی استانها گفت: در بعضی استانها برق مازاد وجود دارد، اما چون شبکه انتقال و توزیع متناظر با تولید توسعه پیدا نکرده است و توسعه متوازن صورت نگرفته با پدیده حبس برق روبرو شدهایم. همه مواردی که به آنها اشاره شد، امروزه این صنعت را با مخاطرات جدی مواجه کرده است.
راهحل چیست؟
وی در پاسخ به این پرسش که چه راهکاری برای حل این مشکلات وجود دارد، گفت: معمولا در چنین شرایطی تمرکز بر طرف تقاضا و تشویق به صرفهجویی است و کمتر به طرف عرضه توجه میشود. در حالیکه میتوانستیم در طرف عرضه هم کارهایی انجام دهیم.
باقری تاکید کرد: یکی از ریشهایترین کارها در این خصوص اصلاح ساختار اقتصاد برق، افزایش قیمت حاملهای انرژی به صورت تدریجی است که در برنامه پنجم و ششم و قانون هدفمندی هم به آنها اشاره شده است. منابع بسیار زیادی میتوانست تا کنون آزاد شود و این منابع در توسعه زیرساختها استفاده شود.
وی عنوان کرد: موضوع دیگر، بحث نظام تعرفهگذاری پلکانی که توازنی بین پرمصرفها و کم مصرفها ایجاد میکند. بحث رگولاتوری که مبتنی بر اصل 44 است بحث دیگری است مبنی بر اینکه نظام سرمایهداری در بستر عرضه و تقاضای واقعی و به صورت شفاف اتفاق میافتد که هنوز در صنعت برق جاری نشده است.باقری با اشاره به اینکه بحث تولید مجازی امروزه در دنیا متداول است و پایه آن قانون اصلاح الگوی مصرف است، گفت: در کشورهای پیشرفته رشد مصرف و تقاضا نزدیک صفر است اما در کشور ما بین 5 تا 7 درصد است. نکته دیگر استفاده از ظرفیتهای ماده 12 قانون رفع موانع تولید است. میتوانستیم 10 هزار مگاوات با تعویض کولرهای آبی و گازی مستعمل با کولرهای استاندارد و دو هزار مگاوات با تعویض لامپهای پرمصرف با لامپهای کم مصرف الایدی صرفهجویی ایجاد کنیم.وی با اشاره به اینکه بسیاری از صنایع بالادستی از قبیل صنایع فولاد، سیمان و... شدت انرژی را بالا میبرند، که باید مورد بررسی قرار بگیرند، گفت: توسعه تجدیدپذیرها نیز موضوع دیگری است که باید روی آن تمرکز شود.باقری اظهار کرد: اما یکی ازجدیترین راهکارها در این خصوص بحث تبادل برق است که بارها راجع به آن صحبت کردیم. با توجه به موقعیت خوبی که کشور دارد، اختلاف افق از شرق تا غرب و اختلاف دما از شمال تا جنوب، پیک مصرف ما با پیک مصرف کشورهای اطراف مان متفاوت است.
وی ادامه داد: این موقعیت جغرافیایی این امکان را به ما میدهد تا در زمان پرباری از کشورهایی که در پیک نیستند برق را وارد کنیم و بالعکس هنگامی که در کمباری هستیم برق را به آن کشورها صادر کنیم. با این رویکرد ایران میتواند به هاب برق منطقه تبدیل شده و درآمدهای پایدار برای صنعت برق ایجاد کند که بحث بسیار مفصلی است.
منبع: روزنامه تعادل